Cultuurvergelijking Portugal Nederland
De Nederlandse cultuursocioloog Hofstede onderzocht ruim 80 landen op de 4 cultuurdimensies machtsafstand (MA), onzekerheidsvermijding OZV), individualisme - collectivisme (IND) en masculien-feminien (MF).
Daarbij waren de verschillen tussen Portugal en Nederland evident aanwezig. Deze zijn deels terug te voeren op de mediterrane en de roomse achtergrond van Portugal (maatschappelijke invloed van een kerkhiërarchie van mannen).
Machtsafstand
In Portugal is de machtsafstand groot en in Nederland klein. Dat betekent dat in NL antiautoritair de norm is terwijl in Portugal positie gezag geeft. Men accepteert in Portugal verschillen in macht en inkomen makkelijker dan in Nederland.
Meer Portugezen dan Nederlanders zagen eind 2006 uit een rijke familie komen als pré om het ver te brengen in het leven (Pt 14%, 3 na hoogste EU25, NL 2%, bij laagste 2 Eu25, EU 9%).
In 2005 onderschreven meer Portugezen dan Nederlanders gehoorzaamheid (66 om 50%) en minder Portugezen dan Nederlanders onafhankelijkheid (51 om 66%) en verantwoordelijkheid (76 om 88%) als opvoedingswaarde.
Docenten hebben in Portugal meer gezag in de klas of groep dan in Nederland. Ze worden er ook in het hoger onderwijs nooit bij de voornaam genoemd.
Veel Nederlanders en weinig Portugezen vinden het belangrijk dat ze de baas kunnen tutoyeren, een eigen inbreng kunnen herkennen en kunnen bijdragen aan een goed product.
In Nederland worden zelfstandigheid en eigen initiatief van werknemers vaak op prijs gesteld. In Portugal overheerst de norm dat men eerst gedetailleerd opdracht moet krijgen en dat men niets meer of minder moet doen dan deze nauwgezet uitvoeren.
Veel minder Portugese dan Nederlandse werknemers vonden in 2005 dat ze steun van superieuren kregen wanneer ze er naar vroegen (40 om 71%). Ook hing in Portugal het werktempo veel vaker dan in NL af van een baas (48% om 18%).
Waarom leidinggevenden iets beslissen blijft In Portugal vaak geheim. Ze staan op hun strepen en hoeven zich niet te verantwoorden naar lager geplaatsten.
Ondergeschikten betonen in Portugal vaak een groot vertrouwen in leidinggevenden en neigen ertoe om hen naar de mond te praten en hun fouten te vergoelijken.
Gelijken in rang wantrouwen elkaar in Portugal eerder dan in Nederland vanwege mogelijke bedreiging van de eigen positie.
In landen met een kleine machtsafstand als NL hangt men het "gelijke monniken, gelijke kappen" principe aan, terwijl in landen met een grote machtsafstand als Portugal leiders loyale ondergeschikten openlijk mogen voortrekken.
Meer kunnen verdienen staat in Portugal in verhouding tot bijv zelfontplooiing en meer eigen verantwoordelijkheid veel hoger aangeschreven als reden om van baan te veranderen dan in Nederland.
Men zal in Portugal, eerder dan in Nederland, via een leugentje om bestwil autoriteiten om de tuin leiden om vrienden te helpen. Cultuursocioloog Trompenaars introduceerde in dit verband de indeling universalisme (NL) t/o particularisme (Pt).
Onzekerheidsvermijding
Portugezen scoren erg hoog op onzekerheidsvermijding en Nederlanders laag gemiddeld. Dit betekent dat in Portugal de angst voor onbekende risico's groter is dan in NL.
De angst voor bekende risico's is bijgevolg kleiner in Portugal. Daaronder vallen naast bijv belastingontduiking elementen uit een Bourgondische levensstijl (bijv veel lekker eten en drinken; het restaurantbezoek ligt in Portugal veel hoger dan in Nederland).
Portugezen hechten sterk aan het vastleggen van regels en verantwoordelijkheden. Men wil sterker dan Nederlanders weten waar men aan toe is, wie waar verantwoordelijk voor is en wat men exact moet doen en men delegeert weinig.
Door de verschillen in MA en OZV stellen Portugezen zich door de bank genomen meer afwachtend en bescheiden op dan Nederlanders. Nederlanders zijn directer (of botter) en Portugezen spelen meer in op de context (verfijnder/ meer indirect/ gladder).
Collectivisme-individualisme
Nederland was binnen het Hofstede onderzoek na het VK het meest individualistische land binnen de EU en Portugal kwam uit de bus als het meest collectivistische EU land.
Zoals in de meeste collectivistische landen worden ook in Portugal gastvrijheid en een persoonlijke benadering erg belangrijk gevonden en op prijs gesteld. Tegen toeristen die de weg vragen zijn Portugezen bijv. meestal uiterst hulpvaardig.
Omdat de bereidheid tot helpen in Portugal groter is dan in Nederland zagen veel meer Nederlanders dan Portugezen deze bereidheid als punt van zorg (28 om 3%).
In individualistische landen overheerst een schuld en excuus cultuur. Collectivistische landen kennen een schaamte en ontkenningscultuur. Uit angst voor gezichtsverlies zal men fouten in Portugal vaak ontkennen terwijl men in Nederland vaker excuses aanbiedt.
Uit schaamte bouwt men om de ergste armoede of gribus aan het oog van bijv toeristen te onttrekken er soms een muur voor.
In Nederland staan zelfbepaling, zelfontplooiing en doelen nastreven voor zichzelf of het eigen kerngezin hoger aangeschreven. In Portugal laat men de eigen bestemming sterker bepalen door de behoeften van het collectief of van de (uitgebreide) familie.
In Portugal is naar EU maatstaven het volksdeel dat formeel alleen woont erg klein en in Nederland erg groot.
In Portugal wonen relatief veel en in Nederland naar verhouding erg weinig alleenstaande moeders, bejaarden en alleenstaanden bij familie in.
Ook rekenen meer Portugezen dan Nederlanders gezin en familie tot de belangrijke levensgebieden (99 om 89%; EU25 97% eind 2006).
De familiebanden zijn hecht in Portugal. Gezin en familie vormen voor veel Portugezen de basis van het bestaan en gaan voor alles; ook zaken.
Vanuit hun achtergrond van traditionele mantelzorg werd eind 2006 ouderenzorg door veel minder Portugezen dan Nederlanders als zorgenkindje bestempeld (7 om 25%).
Masculien-Feminien
Nederland is (net als Scandinavië) sterk feminien en Portugal is een gematigd feminien land. Dit is de enige dimensie die beide landen delen.
Begrippen als zorgsamenleving en het beschermen van wat kwetsbaar is mogen in beide landen op meer sympathie rekenen dan competitie en vrije markt.
In combinatie met andere dimensies (MA klein, individualistisch, gematigde OZV) betekent feminien voor Nederland bijv dat seksegebonden rolverdeling actief wordt bestreden en dat de overheid het begrip zorgsamenleving invult.
In Portugal (collectivistisch, erg hoge OZV, grote MA) wordt de zorgsamenleving meer ingevuld door collectieven (familie, dorp en buurtgemeenschappen etc) met statusverschillen waarin iedereen een precies omschreven rol vervult.
Zowel in Nederland als in Portugal is het manvrouw verschil onder zelfstandigen klein naar EU maatstaven (NL v 10 m 13%; Pt v 17 m 23%: EU25 v 12 m 19%).
Bij tegenstellingen verkiezen zowel Portugezen als Nederlanders een overlegmodel. Nederlanders staan bekend om hun poldermodel en Portugezen om hun diplomaten.
